دیابت چیست؟
دیابت نوعی بیماری است که خود را با افزایش قند خون نشان می‌دهد. دو نوع دیابت داریم دیابت نوع ۱ که نوعی بیماری خود ایمنی است و بیشتر در سنین پایین رخ می‌دهد و علت آن حمله سیستم ایمنی به سلول های بتا پانکراس است که وظیفه تولید انسولین را دارند . دیابت نوع 2 به علت رخداد مشکل در گیرنده های هورمون انسولین بر سطح سلول های بدن است.
دیابت شامل اختلالاتی است که از طریق بالا بودن قند خون بیمار قابل شناسایی است. افزایش قند خون بیمار، ناشی از عدم توانایی بدن در تولید میزان کافی هورمون انسولین است. این هورمون در تنظیم و کاهش قند خون نقش دارد. دکتر احمد کوشا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر اعلام کرد: دو درصد مرگ‌ومیر کشور در اثر بیماری دیابت اتفاق می‌افتد.
دیابت نوع دو تا حد زیادی قابل پیشگیری است. مطالعات نشان می‌دهند تغییر در سبک زندگی یا کاهش وزن (حتی بین ۵ تا ۱۰ درصد) می‌تواند از بروز دیابت نوع دو جلوگیری کند یا حداقل روند ابتلا به آن را به تأخیر بیندازد. در طول مطالعات برای کاهش وزن، تغییراتی در سبک زندگی شرکت‌کنندگان اعمال شد. این تغییرات شامل رژیم غذایی مناسب و تمرینات ورزشی (۱۵۰ دقیقه پیاده‌روی در هفته) بود. این تغییرات در سبک زندگی توانست سرعت ظهور بیماری را ۴۰ تا ۶۰ درصد کاهش دهد. تمرینات ورزشی، رژیم غذایی و در نتیجه کاهش وزن می‌تواند تأثیر چشمگیری در پیشگیری از دیابت یا به تأخیر انداختن آن داشته باشد. در میان تمام عواملی که در ابتلا به دیابت دخیل‌اند، وزن مهم‌ترین عامل قابل کنترل است.
اگر اکنون که این مقاله را می‌خوانید به دیابت مبتلا هستید، داشتن رژیم غذایی مناسب، تمرینات ورزشی منظم، کاهش استرس، تغییرات ملایم در سبک زندگی و استفاده از دارو، بهترین راه‌های کنترل قند خون‌تان است. افرادی که به دیابت نوع یک مبتلا هستند، باید برای کنترل قند خون‌شان به بدن خود انسولین برسانند. در دیابت نوع دو نیز قند خون از طریق دریافت انسولین یا دارو قابل کنترل است. انسولین و داروهایی که افراد دیابتی مصرف می‌کنند، می‌توانند خطرناک باشند. در صورت استفاده‌ی نامناسب از این داروها، قند خون فرد بیش از اندازه کاهش می‌یابد. در این مواقع امکان بروز تشنج، بیهوشی یا مرگ وجود دارد. کاهش وزن (حتی تا ۵ کیلوگرم) می‌تواند نیاز به این داروها را کاهش دهد. با تغذیه‌ی مناسب، تمرینات ورزشی و کنترل قند خون‌تان می‌توانید سرعت پیشرفت بیماری و عوارض ناشی از آن را کاهش دهید.
فراد چاق بیش از سایرین در خطر ابتلا به انواع دیابت خصوصا دیابت نوع ۲ قرار دارند که با نام های دیابت مقاوم به انسولین یا دیابت بزرگسالان نیز شناخته می شود. میزان قند خون در دیابت نوع ۲ بسیار بالا می باشد.
ارتباط بین چاقی و دیابت آنقدر ها هم مستقیم نیست بلکه عوامل دیگری مانند خواب می توانند این ارتباط را تشدید کنند. خواب برای بسیاری از عملکرد های اساسی بدن مانند تنظیم انسولین ضروری می باشد. عدم درمان مشکلات و اختلالات خواب مانند آپنه خواب (که بیشتر در افراد چاق دیده می شود)، می تواند موجب افزایش وزن و در نتیجه مقاومت به انسولین و دیابت نوع دو شود.
دیابت نوع ۲ در دوران جوانی آغاز می شود
کودکان چاق ۴ برابر دیگران در خطر ابتلا به دیابت نوع دو، پس از ۲۵ سالگی شان هستند. طبق مطالعه ای که در انگلستان برای کودکان ۲ تا ۱۵ سال انجام شد، کودکانی که از BMI بالایی برخوردار هستند، ۴ مرتبه بیش از کودکانی با BMI نرمال به دیابت جوانی مبتلا می شوند.
در گذشته فکر می کردند که دیابت نوع دو تنها مختص بزرگسالان می باشد در حالی که امروزه دیابت نوع دو در کودکان زیادی شناسایی و تشخیص داده شده است. پزشکان علت آن را چاقی، رژیم غذایی ناسالم و کم تحرکی می دانند. چاقی همچنین می تواند علت دیابت نوع یک در کودکان باشد با اینکه دیالت نوع یک، نوعی بیماری خود ایمنی می باشد، عواملی مانند چاقی و مقاومت به انسولین می تواند بیماری را پیچیده تر کند. مطالعه ای که بر روی صد هزار کودک یک ساله انجام گرفت نشان می دهد که نوزادانی که اضافه وزن داشته و یا چاق بودند، ارتباط مستقیمی با ابتلا به دیابت نوع دو داشتند. هر چه وزن کودک سنگین تر باشد، تشخیص دیابت نوع دو در سن پایین تری انجام می شود. اگرچه مقاومت در برابر انسولین تنها علت دیابت نوع یک نیست اما با توجه به این تحقیق، می توان به نقش چاقی کودکان در بروز هر دو نوع دیابت پی برد.
نداشتن خواب کافی:
متخصصان غدد بر این باورند که خواب ناکافی نه تنها بر سطح قند خون اثر گذاشته بلکه در سایر فرآیند های بدن مانند کلسترول و فشار خون نیز اختلال ایجاد می کند. احتمال بروز این مشکلات در افراد چاق چندین برابر می باشد. متاسفانه بسیاری از مبتلایان به دیابت نوع ۲ خواب درست و کافی ندارند و این شامل هم کیفیت و هم کمیت خواب می شود. افرادی که خواب کمی دارند (کمتر از ۶ ساعت) و یا بیش از اندازه می خوابند (بیش از ۹ ساعت) بیش از سایرین در معرض ابتلا به دیابت نوع دو قرار دارند. طبق تحقیقی در انگلیس، حدود ۴۵۰۰ کودک که خواب کافی نداشتند، در معرض سه عامل مرتبط با دیابت نوع دو قرار داشتند. این عوامل شامل BMI بالاتر، افزایش مقاومت در برابر انسولین و افزایش سطح گلوکز خون می باشد.
م تحرکی و اضافه وزن می تواند دست به دست هم داده و موجب بروز دیابت نوع دو شوند. سلول های ماهیچه ای گیرنده های انسولینی بیشتری نسبت به سلول های چربی دارند بنابراین می توان با ورزش و فعالیت های فیزیکی مقاومت به انسولین را کاهش داد. همچنین تحرک بیشتر می تواند از طریق افزایش تاثیرگذاری انسولین موجب کاهش سطح قند خون شود.
نداشتن تغذیه ی سالم:
تغذیه ناسالم می تواند موجب چاقی شود. مصرف چربی زیاد، فیبر کم و کربوهیدرات های ساده همه و همه می توانند منجر به دیابت نوع دو شوند.
ژنتیک و پیشینه خانوادگی
به نظر می رسد افرادی که یکی از اعضای خانواده شان به دیابت نوع ۲ مبتلاست بیش از سایرین در خطر ابتلا به آن قرار دارند. آمار ها نشان داده اند که آسیایی ها، ساکنان جزیره اقیانوس آرام، سرخپوستان آمریکایی، آلاسکایی ها، آفریقایی آمریکایی ها و اسپانیایی ها بیش از اروپایی ها یا قفقاز ها به دیابت مبتلا می شوند.
افزایش سن
با بالا رفتن سن، احتمال ابتلا به دیابت نوع دو نیز افزایش می یابد. حتی اگر فرد مسن، لاغر باشد باز هم در خطر دیابت قرار خواهد داشت. سِن پانکراس نیز با سن انسان افزایش می یابد به همین دلیل در دوران کهنسالی با کیفیت سابق قادر به ترشح انسولین نخواهد بود. پیر شدن سلول ها موجب مقاومت بیشتر آنها در برابر انسولین خواهد شد.
فشار خون وکلسترول بالا
این دو عامل از عوامل پر خطر بسیاری از بیماری ها از جمله دیابت نوع دو می باشند. این شرایط نه تنها به رگ های قلب آسیب وارد می کند بلکه دو متغیر کلیدی در سندورم متابولیکی، علائم چاقی و داشتن رژیم غذایی پر چرب و کم تحرکی نیز می باشند. سندورم متابولیکی خطر بیماری های قلبی، مغزی و دیابت نوع ۲ را افزایش می دهد.
سابقه ی دیابت بارداری
دیابت بارداری معمولا تا انتهای بارداری دوام می آورد اما حدود ۵ تا ۱۰ درصد از این خانم ها پس از زایمان نیز تحت تاثیر دیابت خواهند بود
برای درمان یا کنترل دیابت چه می توان کرد؟
شما می توانید با انتخاب تغذیه ای سالم، ورزش مداوم، کاهش استرس، تغییرات کوچک در رویه زندگی و داروهای کاهش دهنده قند خون، بیماری را کنترل کنید. درمان دیابت نوع ۱ تنها از طریق ترزیق انسولین امکان پذیر است. با این وجود بیماران دیابت نوع ۲ نیز می توانند از انسولین و دارو برای حساس کردن بدن به انسولین و در نتیجه کاهش قند خون استفاده کنند. متاسفانه این دارو ها بی خطر نیستند و ممکن است منجر به افت شدید قند خون و در صورت عدم استفاده صحیح، موجب تشنج، بی هوشی یا مرگ شوند.
به طور کلی، تغذیه مناسب، افزایش فعالیت های فیزیکی و کنترل سطح گلوکز خون می تواند ابتلا به دیابت را به تاخیر انداخته و از بروز عوارض دیابت جلوگیری کند.
علت چاق شدن بعضی افراد چیست؟
زمانی که میزان انرژی ( کالری ) دریافتی روزانه بیش از میزان مصرف کردن آن باشد مازاد این انرژی در بدن به صورت چربی ذخیره می‌شود. البته چاقی ارتباط زیادی با وراثت و ژنتیک دارد به طوری که برخی افراد به صورت ژنتیکی، سوخت و ساز پایه‌ی بدنشان پایین است، بنابراین این افراد با احتمال بیشتری مبتلا به چاقی می‌شوند.
چاقی تا چه میزان خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد؟
مطالعات اخیر نشان داده اند که خطر ابتلا به دیابت روز به روز در سراسر جهان در حال افزایش است زیرا چاقی به یک معضل عمومی در همه جوامع مخصوصا جوامع پیشرفته تر تبدیل شده است . چاقی به دنبال خود عوارض متعددی از جمله دیابت را دارد . حدودا ۹۰ درصد از افرادی که دیابت دارند ( مخصوصا دیابت نوع ۲ ) از مشکل چاقی و یا اضافه وزن رنج می برند .
نقش چاقی در ابتلا به دیابت به طور چشمگیری از بقیه عوامل پررنگ تر است ، به طوری که ۹۰ درصد از افراد دیابتی از مشکل چاقی رنج می برند . با توجه به سبک زندگی ای که اخیرا به شدت رایج شده و زندگی ماشینی ، مردم اکثرا مبتلا به اضافه وزن و یا چاقی هستند . با توجه به تحقیقات انجام شده تعدادافراد مبتلا به اضافه وزن رو به افزایش است بنابراین خطر ابتلا به دیابت نیز به صورت روز افزون در حال افزایش است . موثرترین کاری که می توان برای جلوگیری از ابتلا به دیابت و یا به تعویق انداختن زمان بروز این بیماری انجام داد ، جلوگیری از افزایش وزن و در صورت داشتن اضافه وزن کاهش آن است . این مهم تنها با تغییر سبک زندگی حاصل می شود . به این معنی که افراد ، توجه بیشتری به رژیم غذایی خود داشته باشند و ورزش را جزو برنامه های روزانه ی خود قرار دهند .
