طب سوزنی نحوه پيدايش و فلسفه آن

طب سوزنی از جمله علوم کهن است که در کنار طب پزشکی کمک شایانی به بیماران می‌نماید که امروزه به عنوان یک روش درمانی موثر در بین تمام پزشکان پزیرفته شده است ، همانطور که در مقاله قبلی تحت عنوان " آنچه که باید در مورد طب سوزنی بدانید؟  " به توضیح طب سوزنی پرداخته شد ، در این مقاله قصد داریم در مورد  طب سوزنی نحوه پيدايش و فلسفه آن بپردازیم .

تاریخچه طب سوزنی

سازمان بهداشت جهانی و مؤسسه ملی سلامت آمریکا نام بیش از سی بیماری را معرفی کرده است که با  طب سوزنی قابل درمان میباشد .

 در مقاله قبلی " آنچه که باید در مورد طب سوزنی بدانید؟ "  گفته شد که محل پیدایش طب سوزنی  از کشور چین است ، در آن زمان از سنگ‌هایی نوک تیز به نام « بیان شی» استفاده می‌شد. سوزن‌های سنگی طب سوزنی یا همان بیا شی  مربوط به 5000 سال پیش توسط باستان‌شناسان در کشور چین کشف شده‌است.

نخستین کتابی که در مورد طبابت با طب سوزنی نگاشته شده است کتاب  «طب داخلی کلاسیک امپراتور زرد» می‌باشد که در حدود ۲۳۰۰ سال پیش نوشته شده‌است. در این کتاب از انواع سوزن‌های فلزی برای طبابت با طب سوزنی ، گذرگاه‌های انرژی در بدن و نقاط خاص بر روی آنها، انواع روش‌های فروکردن سوزن در بدن و انواع بیماری‌هایی که می‌توان با استفاده از طب سوزنی آن‌ها را درمان نمود بحث نموده‌است .

 البته به استناد متون پزشکی غربی علم  طب سوزنی در کشور ایران نیز وجود داشته است ، چنانچه که ابن سینا در درمان برخی از بیماری ها مانند درمان سیاتیک ، ابن سینا از طبابت با طب سوزنی کمک میگرفته .

فلسفه طب سنتی چین

فلسفه طب سنتی چین شاخه‌ای کل‌ نگر از پزشکی با قدمتی 5000 ساله است که حتی با وجود قدمت زیاد هنوز به عنوان یک روش موثر، کاربرد فراوانی درمان بیماران دارد.

به فلسفه طب سنتی چین ریشه هر بیماری را می‌توان بر اثر اختلال در الگوی انرژی حیاتی الکترومغناطیسی بدن جستجو کرد و بنابراین هر بیماری را می‌توان با اصلاح این الگو درمان نمود. این بدین معنی است که اگر بدن ما در هماهنگی با انرژیهای درونی خود باشد بطور طبیعی سالم خواهیم بود.

طبق فلسفه طب سنتی دستگاه ایمنی بدن هنگامی که در هماهنگی با انرژیهای درونی خود باشد حداکثر توانایی و ظرفیت برای مقاومت در برابر عوامل بیماری ‌زا را دارد . و طب سوزنی کمک به هماهنگ شدن با انرژیهای درونی بدن میکند و همین راز درمان  فلسفه طب سوزنی چین است .

تئوری طب سنتی چین

طب سنتی چین (TCM) چندین هزار سال قدمت دارد و بر اساس طب سنتی چین ؛ سلامت یک فرد وضعیتی است که به علت تعادل بین YIN و یانگ YANG  در بدن برقرار شده است با استفاده از طب سوزنی ، جربان "چی" (QI) و خون در بدن تنظیم شده و هر جایی از بدن که کمبودی از آنها وجود داشته باشد تقویت شده و هر جایی که زیادی آنها وجود داشته باشد کاهش می یابند. همچنین در جاهایی از بدن که جریان آزاد "چی" (QI) دچار رکود و انسداد شده باشد بر طرف می گردد.

طب سنتی چین به بدن انسان به عنوان یک کل نگاه می کند که چندین سیستم عملکردی در آن درگیر هستند. چینی ها به این سیستم ها اصطلاحا "زانگ فو" (ZANG FU) می گویند که زانگ به معنای اعضای توپر بدن (مثل کبد و کلیه ها) و فو به معنای اعضای توخالی بدن (مثل معده و روده ها) می باشد. از نظر طب سنتی چین هنگامی بیماری ایجاد می شود که تعادل بین یین ، یانگ ، چی و خون به هم خورده باشد. با اصلاح نمودن یک یا چند سیستم عملکردی از طریق استفاده از سوزن، فشار، حرارت و با چیزهای دیگر در نقاط خاص و حساسی از بدن که به آنها نقاط طب سوزنی گفته می شود تعادل از دست رفته دوباره به دست می آید و بیماری درمان می شود،

مریدین ها و نقاط طب سوزنی

اکثر نقاطی که در طب سوزنی از آنها برای درمان بیماری ها استفاده می شوند بر روی دوازده مریدین اصلی و دو مریدین دیگر از "هشت مریدین اکسترا " ( به نامهای دو DU ورن REN) قرار دارند که در مجموع 14 مریدین را تشکیل می دهند که مسیر هایی هستند که جریان "چی" (Q1) در آنها برقرار است .

دوازده مریدین اصلی که منطبق بر سیستم های عملکردی شان هستند عبارتند از : ریه، روده بزرگ، معده، طحال، قلب، روده کوچک، مثانه، کلیه، پریکارد، سان جیائو، کیسه صفرا و کبد، این دوازده مریدین بطور عمودی، دو طرفه و قرینه در بدن قرار دارند و هر کدام از این مریدین ها بطور داخلی با یکی از دوازده ارگان زانگ فو (ZANG FU) مرتبط می باشد. بنابر این شش مریدین یانگ و شش مریدین ثين (YIN) در بدن وجود دارد. به عبارت دیگر، سه مریدین بین و سه مریدین یانگ در هر دست و سه مریدین بین و سه مریدین یانگ در هر پا وجود دارد.

طب سوزنی برای چه بیماری هایی قابل استفاده است ؟!!

براساس نظر سازمان بهداشت جهانی (WHO) از طب سوزنی می توان در موارد زیر استفاده نمود :

1.  سینوزیت و آلرژیک
2. سرگیجه 
3.  کنترل دردهای حاد و مزمن
4.  وزوز گوش
5. گرفتگی عضلات
6.  لرزش اندام ها
7. سندروم کارپال توئل
8. تهوع و استفراغ
9.  اسپاسم مری
10. ایلئوس بعد از عمل جراحی
11. افزایش بیش از حد اسید معده
12. مشکلات بعد از سکته مغزی
13. روده تحریک پذیر
14. بی اختیاری ادراری
15.  سندروم های ستون فقرات گردن و کمر
16. احتباس ادراری
17.  اضطراب و آرتروز
18. تیک عصبی 
19. سکسکه
20. اسهال
21. پیوست
22. مسمومیت های دارویی
23. دردهای قاعدگی
24. سردردهای میگرنی
25. سردردهای تنشی

روش های درمانی طب سوزنی

در طب غربی، هم تشخیص و هم درمان معمولا بر اساس تنها یک قسمت از بدن انجام می پذیرد. برای مثال، بعد از تشخیص یک شکستگی استخوان، درمان آن با گچ گرفتن عضو مبتلا صورت می گیرد و یا برای درمان یک بی نظمی در طپش قلب، از داروهایی که ریتم ضربان قلب را تنظیم می کنند استفاده می شود. در فرد بیماری که تشخیص سنگ کیسه صفرا برای او داده شده است، احتمالا توصیه به در آوردن کیسه صفرای او همراه با سنگهای آن می شود. با این حال، بیرون آوردن کیسه صفرا باعث درمان علت اولیه ایجاد سنگهای صفراوی در او نمی شود. گرچه سنگهای صفراوی دیگر در بدن او تشکيل نمی شود زیرا کیسه صفرایی دیگر در او وجود ندارد اما عدم تعادلی که منشاء ایجاد این سنگهای صفراوی شده اند با عمل جراحی برطرف نمی شوند.

هدف از درمان در طب سنتی چین نه تنها برطرف کردن خود بیماری، بلکه از بین بردن علت اولیه ایجاد آن بیماری می باشد. در بیماری که تشخیص داده شده که علت بیماری او بر اثر حمله گرما به او صورت پذیرفته است، صرف نظر از اینکه چه علایم و مشکلاتی در او ایجاد شده است، درمانی که برای او انجام می شود با هدف دفع این گرما از بدن او صورت می پذیرد. همچنین بیماری که دچار افزایش "یین " (YIN) شده است را با کاهش دادن "یین  " و تحریک با افزایش "یانگ" (YANG) درمان می کنند. البته گاهی اوقات ممکن است علایم و مشکلات خاصی را با طب سوزنی درمان نماییم زیرا بعضی از نقاط طب سوزنی دارای اثرات اختصاصی هستند (برای مثال برای پایین آوردن فشار خون و یا جلوگیری از استفراغ) با اینحال این نقاط معمولا بعنوان یک درمان کامل بیماری استفاده نمی شوند .

طب سوزنی همانند بسیاری از درمان های مکمل، روشی است برای بازگرداندن جریان انرژی بدن به یک وضعیت طبیعی تا بدن بتواند خودش بیماری را التیام  ببخشد هنگامی که کمبودی در "چی" (Q1)، "يين " (YIN) یا " یانگ" (YANG) وجود دارد، سیستم بدن را باید تحریک نمود تا این کمبودها را جبران کند. همچنین هنگامی که افزایشی در این موارد وجود دارد باید آنها را کاهش داد. گرما، سرما، باد، رطوبت، خشکی و خلط را باید در بدن برطرف نمود و رکود خون در بدن را باید از بین برد تا جریان خون به حالت طبیعی خود بازگردد. عدم تعادل بین "مریدینها" (MERIDIANS) را باید با آوردن "چی" افزایش یافته از یک مریدین به مریدینی که  "چی" آن کاهش یافته است درمان نمود. اگر بلوک و انسدادی در جریان چی یک مریدین وجود دارد باید این انسداد را برطرف نمود.

 

 

 

 

 

 

هر نقطه ای در مریدین ها دارای عملکردی اختصاصی در ارتباط با انتقال انرژی می باشد. بعلاوه، هر مریدیئی دارای نقطه ای است که توسط آن به عضو مربوطه اش متصل می باشد. در نتیجه می توان از نقطه ای که بر روی مریدین ریه قرار دارد و آن نفطه با خود عضو ریه در ارتباط می باشد جهت درمان بیماری های ریه استفاده نمود. همچنین در سایر مریدین ها نیز چنین نقاطی وجود دارد. برای مثال، نقطه ای که بر روی مریدین کلیه وجود دارد و در ارتباط با عضو کلیه می باشد را می توان برای درمان بیماریهای کلیه استفاده نمود. بعضی نقاط وجود دارند که برای از بین بردن و برطرف نمودن فاکتورها با عوامل خارجی مثل حرارت، باد، سرما، رطوبت و خشکی بکار می روند. سایر نقطه ها دارای اثرات خاصی بر روی "یین" و "یانگ " هستند که آنها را تحریک و با کاهش می دهند، بر روی مریدین های عمده (به غیر از مریدین قلب) یک با چند نقطه اتصالی با سایر مريدينها وجود دارد که از این نقاط می توان در درمان بیماری هایی که چند مریدین را گرفتار نموده است استفاده نمود.
بنابراین اینکه چه نقاطی از مریدین ها را برای درمان انتخاب نماییم بسیار پیچیده می باشد. یک متخصص طب سوزنی باید عملکرد هر یک از نقاطی که بر روی مریدین ها قرار دارد را بداند. همچنین او باید ارتباطی که بین مریدین ها وجود دارد را به خوبی بداند. او باید بداند که چگونه عواملی مثل سرما و گرما را از بدن حذف نماید و چگونه تعادل را دوباره به سیستم بدن باز گرداند. و در نهایت اینکه او باید بداند که چگونه با استفاده از حداقل تعداد سوزن ها طب سوزنی این کار را برای بیمارش انجام دهد .

بیماران اغلب از اینکه تعداد زیادی سوزن طب سوزنی به آنها زده می شود نگران و ناراحت هستند. اما مهارت یک متخصص طب سوزنی در این نهفته است که چگونه بیمارش را با زدن حداقل تعداد سوزن ممکن، درمان نماید. اغلب یک بیمار ممکن است با کمتر از چهار یا پنج سوزن درمان شود و گاهی اوقات نیز تنها یک سوزن برای درمان کافی می باشد. اگر پنج نقطه بطور صحیح برای درمان یک بیماری انتخاب شوند اثر آنها بخوبی ده سوزن می باشد. در بعضی موارد، ممکن است تعداد زیادی از نقاط برای درمان یک بیماری مناسب باشند، اما نباید از تمام این نقاط در یک نوبت استفاده نمود. با اینحال از آنجایی که ممکن است مدت درمان به چند هفته یا چند ماه نیاز داشته باشد می توان بطور نوبتی از تمام این نقاط طب سوزنی  استفاده نمود.

هنگامی که افرادی که با طب سوزنی  آشنا نیستند چیزهایی در مورد فرو کردن این سوزن ها در بدن می شنوند تصور می کنند سوزن های طب سوزنی  نیز همانند سوزن های آمپول هایی که برای تزریق داروها استفاده می شوند دردناک هستند. به همین علت، اغلب آنها نمی توانند درک کنند که چگونه سوزن هایی که در طب سوزنی  استفاده می شوند بی درد با کم درد هستند، دو علت اصلی وجود دارد که سوزنهایی که در آمپول ها با سرنگهای تزریق دارو استفاده می شوند نسبت به سوزن های طب سوزنی  دردناک هستند. علت اول آن است که از آنجایی که سوزن های سرنگ ها بخاطر آنکه دارو را باید به داخل بدن وارد کنند باید دارای مجرایی در داخلشان باشند در نتیجه هنگام ورود به بدن، قسمت کوچکی از بافت بدن را پاره نموده و باعث بروز درد می شوند. علت دیگر آن است که دارویی که از طریق این سرنگها به داخل بافت بدن تزریق می شود، در داخل بافت باعث فشار وارد آوردن به سلول های بافت و انتهاهای عصبی شده و در نتیجه باعث بروز درد شدیدی می شود. اما برخلاف سوزن های سرنگ ها، سوزن هایی که  در طب سوزنی   استفاده می شود بسیار نازک و ظریف هستند. در داخل این سوزنها مجرایی وجود ندارد و چیزی هم از طریق آنها به بدن تزریق نمی شود. بنابراین احساسی که در وارد شدن این سوزن ها به فرد دست می دهد با آن چیزی که در تزریق سرنگها در فرد ایجاد می شود فرق می کند.

 

 

 

 

 

 

طول سوزن های طب سوزنی   از یک سانتیمتر تا ده سانتیمتر متفاوت می باشد و هر کدام از این سوزنها دارای دسته ای در انتهای آن می باشند. در نگاه اول ممکن است این سوزن ها از نظر بیمار، ترسناک باشند. با اینحال تنها قسمتی از طول این سوزن ها وارد بدن می شود و به ندرت اتفاق می افند که لازم باشد تمام طول سوزن وارد بدن شود. در مناطقی از بدن که عضله کمی بر روی استخوان قرار دارد (مثل پیشانی و دست) فقط نوک این سوزنها وارد بدن می شود. فرو کردن عمقی این سوزنها فقط در مناطقی از بدن که دارای عضله زیاد می باشد (مثل کفل ها و ران ها) انجام می شود
طول مدت زمانی که سوزن در بدن بیمار باقی می ماند بستگی به پزشک و نحوه درمانی دارد که برای بیمار انجام می گردد (معمولا حدود ۲۰ دقیقه). گاهی اوقات فقط یک یا دو ثانيه لازم است که سوزن در بدن بیمار باقی بماند. ممکن است هدف این باشد که فقط سوراخی در پوست ایجاد شود و قطره ای خون بیرون بیاید تا از این طریق بدن بتواند خود را از "چی" (QI) مهاجم خلاص کند.